Seks en SM in de middeleeuwen

De middeleeuwen was een tijdsperiode waarin er op seksueel terrein niets kon en niets mocht als je behoorde tot ‘het gewone volk’. Alles op dat terrein werd volledig gecontroleerd door de rooms-katholieke kerk die hel en verdoemenis over je afriep als je ook maar eventjes buiten de pot pieste.

Als je echter behoorde tot de hogere adel en geestelijkheid werden – uitzonderingen daargelaten – vergrijpen al gauw met de mantel der liefde bedekt als dat beter van pas kwam.

De levensomstandigheden van het gewone volk waren zo beroerd dat mensen bijna panisch werden als er ook maar enige kans bestond dat ze niet na hun dood in de hemel zouden komen. Middeleeuwers geloofden heilig in een wederopstanding en de hel was een waar schrikbeeld dat een machtig wapen was in de handen van de geestelijkheid.

Dat ging heel ver, want er zijn gevallen bekend van priesters die seksuele gunsten afdwongen onder de bedreiging dat ze de zonden van de vrouw die ze op het oog hadden niet zouden vergeven. Hierdoor moesten die vrouwen dan voor eeuwig in de hel branden na hun dood. Hoe schijnheilig kun je zijn!

Seksualiteit en sodomie

De levensomstandigheden in de middeleeuwen worden gekenmerkt door een grote wreedheid. Vooral de lagere klassen in de samenleving hadden het zwaar te verduren.

Het hele leven van middeleeuwers werd bepaald en gestuurd door religieuze regels en de strenge houding van de kerk ten opzichte van seksualiteit speelde een grote rol in het leven van de doorsnee middeleeuwer. Door die houding bleef er geen enkele ruimte over voor sekspraktijken die abnormaal gevonden werden.

Seks mocht alleen maar gericht zijn op voortplanting en niet op ‘zondige lust’. Eigenlijk werd alleen maar de missionarispositie – vrouwtje op haar rug en mannetje er bovenop – normaal en natuurlijk gevonden en dan alleen nog maar in het echtelijke bed.

Afwijken van die norm werd zwaar bestraft en plaatselijke geestelijken waren verplicht om buitenechtelijke seks en ‘abnormaliteiten’ te melden aan de autoriteiten.

Vrouw bovenop en man onder? Orale seks? Een vrouw van achteren penetreren? Alleen al deze onschuldige activiteiten leverden drie jaar gevangenisstraf op. Het zielenheil van de zondaar was dan gewaarborgd, want in de gevangenis kon hij dat soort duivelse fratsen niet meer uithalen.

Probeer je dan maar eens in te denken wat de straf voor zogenaamde sodomie was. Sodomie werd omschreven als ‘handelingen die tegen de natuur ingaan’.

Die handelingen hielden onder andere de volgende zaken in: zelfbevrediging, wederzijdse masturbatie, copulatie tussen de dijen (oftewel droogneuken) en copulatie ‘in de achterzijde’, oftewel anale seks.

St. Thomas van Aquino breidde die definitie uit tot alles wat geen vaginale geslachtsgemeenschap was en verklaarde lesbianisme tussen neus en lippen door tot doodzonde.

Dat was ook precies wat er gebeurde, want sodomie was strafbaar met de dood. Die doodstraf werd op allerlei gruwelijke manieren voltrokken. Dat kon bijvoorbeeld verminking of in feite het in mootjes hakken van de overtreder betekenen.

Homoseksuelen werden graag op de brandstapel gezet, maar ook ophangen was een favoriete bezigheid. Voor priesters die op heterdaad betrapt werden op sodomie was een speciale straf bedacht.

Een priester werd opgesloten in een kooi die duidelijk zichtbaar werd opgehangen als afschrikwekkend voorbeeld voor andere zondaars. Daarna werd er verder niet meer naar hem omgekeken, zodat hij verhongerde en er op het laatst alleen nog maar botten over waren.

Maar voor de hogere adel golden blijkbaar andere regels. Om maar eens een citaat uit het boek Animal Farm van George Orwell aan te halen: ‘All pigs are equal, but some pigs are more equal than others.’

Koning Richard I van Engeland (Richard Leeuwenhart) ontmoette zijn toekomstige vrouw terwijl hij een seksuele relatie had met haar broer, de latere koning Sancho VII van Navarra. Bovendien scheen Richard Leeuwenhart ook dikke seksmaatjes te zijn geweest met koning Filips II van Frankrijk. Koningen hoefden blijkbaar hun handjes niet braaf boven de lakens te houden!

Sadisme

The Dark Ages zoals de Engelsen ze noemen waren een ruwe tijd. Middeleeuwers waren niet zo heel ver verwijderd van de barbaren die het Romeinse Keizerrijk onder de voet hadden gelopen. Dat zie je vooral in hun wreedheid naar andere mensen toe.

Eigenlijk mag je dat niet hardop zeggen, maar het lijkt er soms wel eens op dat de seksuele onderdrukking door de kerk een uitweg vond in extreem sadisme en masochisme. Dat waren geaccepteerde gedragsvormen in de middeleeuwse maatschappij.

Want wat dacht je van sadisme? Nog nooit in de geschiedenis zijn er zoveel martelwerktuigen bedacht en ontwikkeld als tijdens de middeleeuwen. In feite zijn een heleboel van de artikelen die je momenteel in BDSM shops aantreft varianten op zaken die al in de middeleeuwen bekend waren.

Het bedenken van dit soort werktuigen vraagt een bepaald soort fantasie die niet zomaar komt aanwaaien, dus dat veronderstelt toch een min of meer sadistische inslag van de bedenker…

Wat te denken trouwens van de grote aantrekkingskracht die openbare martelingen en executies uitoefenden op hele hordes mensen? Vooral als het ging om vrouwen was de belangstelling extra groot, doordat bij martelingen het slachtoffer helemaal ontkleed werd.

De executieplaats van het middeleeuwse Edinburgh in Schotland bijvoorbeeld was in verhouding klein. Omdat er elke dag wel een of meerdere ‘voorstellingen’ waren, klaagde het gemeentebestuur regelmatig steen en been dat ze de toeloop niet aankonden.

Tijdens zo’n strafexercitie werden de ramen van de huizen die uitkeken op de executieplaats voor een grove prijs verhuurd aan mensen die zich dat konden veroorloven.

Masochisme

Ook masochisme is duidelijk terug te vinden. Het stikte in die tijd van de verhalen over martelaren die op allerlei gruwelijke manieren omgebracht werden voor hun geloof. De martelingen werden tot in details beschreven en dat was smullen voor de middeleeuwer die belangstelling had voor lijden, marteling en bloedvergieten.

Veel van die legenden berusten niet op waarheid, maar er zijn zeker gevallen bekend van real life martelaren die zonder klagen de ergste martelingen doorstonden, terwijl ze onderwijl de Heer prezen. Masochisme?

Bovendien zijn er andere voorbeelden te noemen. De Flagellanten waren een sekte die tijdens de grote pestepidemie langs de wegen trokken terwijl ze zichzelf tot bloedens toe geselden.

Ze deden dit als boetedoening om Gods wraak af te wenden van de mensheid. Hierdoor hoopten ze de pest te kunnen bedwingen. Is dit een voorbeeld van een heel sterk geloof of zitten er ook masochistische elementen in?

Wat denk je trouwens van de hoofse liefde, zoals die in veel ridderromans uit die tijd beschreven wordt? Een van de schrijvers van dit soort romans definieerde hoofse liefde als iets dat ‘zowel illegaal als moreel verheffend is; gepassioneerd maar ook gedisciplineerd; vernederend maar ook in vervoering brengend; menselijk maar ook bovenzinnelijk’.

Volgens die verhalen was een ridder volkomen onderworpen aan de door hem uitgekozen Vrouwe. Hij smachtte op afstand naar haar, maar het was onbestaanbaar dat hij haar ooit zou durven aanraken.

Hij deed alles wat zij hem opdroeg en stortte zich zonder aarzelen in het grootste gevaar om haar te eren. We weten niet of er werkelijk ridders waren die deze verhalen ook echt navolgden, maar het geeft zeker wat te denken. Toch een vleugje masochisme?

Als we trouwens dat idee van de hoofse liefde doortrekken naar het heden, dan duikt er een leuke parallel op. Kijk maar eens naar de relatie van een slaaf of slavin naar zijn of haar Meester of Meesteres. Lijkt dat niet ontzettend veel op de hoofse liefde uit die ridderromans? Is zo’n relatie eigenlijk geen voortzetting van de ridderidealen uit de middeleeuwen?